Bạn Nhà Nông

Ảnh minh họa

Theo Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Việt Nam (Ipsard), XK gạo Việt Nam năm 2012 đạt kỷ lục với 8 triệu tấn, giữ vững vị trí thứ 2 trong nhiều năm qua. Trong đó, các tỉnh miền Bắc đã tự túc được lương thực, còn các tỉnh miền Nam dư thừa lương thực và dành cho XK. 3 tháng đầu năm nay, XK đạt 1,1 triệu tấn gạo. Trong khi đó, do tình hình hạn hán, thiếu nước trầm trọng cộng với xâm ngập mặn có thể vụ Đông Xuân 2013 chỉ đạt 11 triệu tấn lúa, giảm nhẹ khoảng 240 ngàn tần so với năm 2012.
Các chuyên gia đánh giá, XK gạo đang gặp khó khăn do cầu có xu hướng giảm, các nước nhập khẩu chính có tăng mức tự cung như Indonexia có thể không nhập khẩu gạo năm 2013. Về ngắn hạn, gạo Việt Nam cũng đang gặp khó do sự kiểm duyệt gắt gao của thị trường nhập khẩu mới nổi như châu Phi. Trong khi đó, Thái Lan có lợi thế hơn khi đã xuất kho 500 ngàn tấn vào tháng 4 và có dự trữ nhiều trong thị trường. Chưa kể, giá gạo XK đang có xu hướng chững lại.
Trong khi XK gạo dự báo sẽ khó hơn năm 2012, theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), hiệu quả sử dụng nguồn lực XK gạo của chúng ta đang thấp hơn so với những cây trồng khác. Cụ thể, doanh thu XK từ gạo là 3,67 tỷ USD trên 4,2 triệu ha, trong khi chỉ với 0,622 triệu ha, cà phê đã đem về cho quốc gia 3,74 tỷ USD. Chưa kể, để đạt được kết quả này, XK lúa gạo phải sử dụng tới 9,3 triệu hộ nông dân, trong khi từ cà phê chỉ cần 0,5 triệu hộ tham gia. Và, nếu chỉ dựa vào thu nhập từ gạo, nông dân qui mô nhỏ thậm chí còn có mức sống dưới ngưỡng nghèo đói.
Theo đánh giá của Ipsard, một số chính sách liên quan tới XK gạo như quy định giá định hướng không mang lại lợi ích cho người nông dân. Bởi, giá định hướng là giá quy định cho doanh nghiệp nhưng doanh nghiệp lại không mua nhiều trực tiếp từ nông dân. Do vậy, rất khó để bảo đảm mức lợi nhuận 30% cho người trồng lúa theo Nghị quyết số 63/NQ-CP của Chính phủ. Đồng thời, cách tính chi phí sản xuất không tính đến tất cả các nhân tố cấu thành như chi phí lao động của hộ gia đình, phí thuê đất và lãi suất tiền vay. Việc áp dụng cùng một lúc mức chi phí sản xuất cho khu vực là không hợp lý.
Chưa hết, "người nông dân không được hưởng lợi nhiều từ chính sách thu mua tạm trữ, bởi họ phải bán ngay trên ruộng cho thương lái chứ không phải doanh nghiệp. Trong khi đó, việc can thiệp XK gạo còn chưa hiệu quả và ưu đãi cho các doanh nghiệp Nhà nước. Đồng thời, việc ban hành chính sách XK gạo chưa có tiếng nói của người trồng lúa", TS Đặng Kim Sơn, Viện Ipsard đánh giá.
Các chuyên gia nhận định, XK gạo đang gặp không ít thách thức thì việc triển khai mô hình "cánh đồng mẫu lớn" như một giải pháp tốt để đẩy mạnh XK, bảo đảm lợi ích bền vững cho nông dân. Đơn cử: Theo mô hình của Cty Cổ phần Bảo vệ Thực vật An Giang, người nông dân sẽ được ký hợp đồng cung cấp giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật (nợ không lấy lãi trong 120 ngày). 
Hiện, Cty đã chuyển giao quy trình, kiểm soát quá trình canh tác. Tiếp đó, nông dân được hỗ trợ thu hoạch, vận chuyển về nhà máy, sấy lúa và gửi kho miễn phí trong vòng 30 ngày. Do vậy, nông dân chủ động được giá bán, thời điểm bán và chủ động được nguồn nguyên liệu, xác định được giá thành. Kết quả, XK gạo có thương hiệu và kinh doanh nội địa gạo có thương hiệu. Mặt khác, mối liên kết nông dân nhỏ - cánh đồng lớn được hình thành. Thống kê mô hình, nông dân thu lợi 435 đồng/kg lúa. Lợi nhuận so với lúa thường cao hơn 2,5 - 3 triệu đồng/ha.

thanhtra.com.vn