Bạn Nhà Nông

Thái Lan vừa thoát qua cơn đại hồng thủy, tăng trưởng tổng sản phẩm nông nghiệp trong nước (Agriculture GDP)  chỉ đạt 1% so với kế họach ban đầu 3-4 %  hay 12,8 tỷ USD. Theo Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan cho biết 1,4 triệu nông dân bị ảnh hưởng với thiệt hại 2,3 tỷ USD, trong đó có 13,41 triệu USD về chăn nuôi. Lúa bị thiệt hại nhiều nhất với 1,44 triệu ha bị ngập, mất 4 triệu tấn. Cục Lúa gạo Thái Lan thông báo chi 72.100 tấn lúa giống trị giá 55,4 triệu USD để hỗ trợ cho nông dân, trong đó  33.166 tấn xuống giống ngay khi nước rút, còn lại 38.934 dành cho vụ lúa chính năm 2012. Để giúp nông dân vùng lũ, chính phủ Thái Lan đã đưa ra mức hỗ trợ đối với nông dân trồng lúa, hoa màu và  cây ăn trái lần lượt là 13.888 bath/ha (9,44 triệu/ha), 19.744 bath/ha (13,4 triệu/ha) và 31.863 bath/ha (21,66 triệu ha).

Tại Kampuchia, các trận mưa liên tiếp đã gây ngập cả nước. Chính phủ Kampuchia cho biết có đến 406.000 ha lúa bị ảnh hưởng và ít nhất 232.000 ha cây trồng bị thiệt hại. Tổ chức Lương nông Quốc tế FAO dự báo sản lượng lúa mùa của Kampuchia đạt 6,4 triệu tấn, 2,8$ thấp hơn  năm 2010, nếu tính luôn vụ lúa Đông xuân 2011 thì sản lượng năm nay đạt 8,2 triệu tấn, giảm một ít so với năm 2010. Vụ  bắp năm 2011 đã thu họach xong, mặc dù chưa có báo cáo thiệt hại nhưng diện tích mất do mưa dầm đầu vụ và lũ khá lớn. Thiệt hại đối với gia súc ở mức trung bình nhưng gia cầm và dê khá lớn. Chính phủ cho biết có tiềm năng xuất được 2,5 triệu tấn gạo vào năm 2011. Ngoài ra Kampuchia còn có thể xuất 200.000-250.000 tấn bắp

Trước diễn biến bất thường của thời tiết năm qua, Tổ chức Lương nông Quốc tế FAO đã đánh giá kết quả sản xuất cũng như dự báo sản xuất và giá cả lúa, bắp và đậu nành trên thế giới.

1. Lúa gạo

Giá gạo trên thế giới tăng cao đến tháng 11/2011 mới bắt đầu giảm, ngoại trừ Thái Lan, khi chính sách thu mua lúa gạo mới bắt đầu có hiệu lực vào tháng 10 và lũ lụt đã góp phần đẩy giá lúa lên cao đã ảnh hưởng đến các nước xuất khẩu gạo khác ở châu Á. Những nước này đã giảm giá xuất khẩu gạo làm tăng khoảng chênh lệch giá so với Thái Lan. Tại Mỹ, giá gạo cũng theo xu thế chung của các nước châu Á và thấp hơn so với Thái Lan. Giá gạo trên thế giới sang năm 2012 có xu thế giảm do xuất khẩu thặng dư, xuất phát từ sản lượng và dự trữ gạo trên thế giới tăng cao nhất trong 10 năm qua

Về sản lượng lúa, Cơ quan Lương nông Quốc tế FAO cho biết sản lượng lúa năm 2010 lên đến 700 triệu tấn (467 triệu tấn gạo) tăng 2,3% so với năm 2009 do diện tích trồng lúa lên 163 triệu ha. Nhưng đến năm 2011 sản lượng lại đạt kỹ lục mới, lên đến 723 triệu tấn (482,4 triệu tấn gạo). tăng 3,,4%. Sự gia tăng này do nhiều nước trồng lúa châu Á trúng mùa, đặc biệt là Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia, là những nước chiếm đến 2/3 sản lượng gạo thế giới (bảng 1).

Năm 2011, lượng gạo lưu thông trên thị trường thế giới đạt mức kỹ lục 34 triệu tấn, so với 31,5 triệu tấn năm 2010. Dự báo lượng gạo buôn bán trên thị trường thế giới năm 2012 sẽ giảm 1,5%, chỉ còn 33,5 triệu tấn do nhu cầu nhập khẩu giảm. Các nước nhập khẩu gạo thừa sức đáp ứng nhu cầu trên

Kho dự trữ gạo trên thế giới đến cuối năm 2011 tăng 4,3%, đạt 138,4 triệu tấn so với năm 2010 chỉ có 132,7 triệu tấn. Dự báo dự trữ gạo thế giới năm 2012 tăng 2,7%, đạt 149 triệu tấn

Thái Lan do giá cao và ảnh hưởng lũ lụt nên lượng gạo xuất khẩu trong tháng 11 giảm 20-30% so với các tháng vừa qua. Tuy nhiên do các tháng trước xuất khẩu mạnh nên vẫn đạt trên 10 triệu tấn. Dự báo năm 2012 xuất khẩu chỉ còn 8 triệu tấn. Giá gạo lọai 100%B tăng từ 613 USD/tấn tháng 10 lên 630 USD/tấn vào tháng 11. Nhưng đến tháng 12 giá gạo bắt đầu giảm do cạnh tranh của gạo Việt Nam

Việt Nam tiếp tục chiếm lợi thế về giá sao với gạo Thái Lan, các nhà xuất khẩu gạo Việt Nam đang xâm chiếm thị trường mà trước kia do Thái Lan kiểm soát. Năm 2011 sản lượng gạo Việt Nam đạt 26,7 triệu tấn gạo (40 triệu tấn lúa) xuất khẩu đạt trên 7 triệu tấn gạo và dự kiến sang năm 2012 sẽ đạt 7,5 triệu tấn, rút ngắn khoảng cách với ngôi đầu bảng của Thái Lan. Giá gạo xuất khẩu trong tháng 11 giảm 2% so với tháng trước. Điển hình, gạo 5% tấm giảm từ 566 xuống còn 555 USD/tấn, gạo 25% tấm giảm từ 514 USD/tấn xuống còn 506 USD/tấn. Sang tháng 12 giá gạo ổn định

Tại Pakistan, giá gạo xuất khẩu hạ trên 5%  các nhà xuất khẩu Pakistan cạnh tranh cùng Ấn Độ tung gạo giá thấp ra thị trường, nhưng lượng gạo bán ra năm nay giảm do bị mất mùa. Giá gạo 25% tấm 420 USD/tấn tháng 10 xuống còn 391 USD/tấn vào tháng 11.

Ấn Độ đã trở lại thị trường gạo thế giới với giá rất cạnh tranh, do cần phải giải phóng lượng gạo đầy ấp trong kho dự trữ. Các công ty xuất khẩu quốc doanh xuất khẩu theo cam kết của chính phủ Ấn Độ với các nước châu Á. Ấn Độ cũng hy vọng tăng lượng xuất khẩu sang các nước châu Phi. Giá gạo 5% tấm giảm từ 412 USD/tấn vào tháng 10 xuống còn 394 USD/tấn tháng 11.

2. Bắp

 Bắp là lọai cây lương thực chính dùng cho người và làm thức ăn chăn nuôi. Sản lượng bắp năm 2011 đạt 864 triệu tấn, tăng 2,2% so với năm 2010. Trong đó Mỹ chiếm 40% lượng bắp toàn cầu, đạt 316 triệu tấn theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ vào tháng 10, không thay đổi nhiều so với năm 2010 mặc dù diện tích trồng bắp tăng 4%  nhưng do hạn hán làm giảm năng suất, trong đó Mỹ sử dụng hết 127 triệu tấn để chưng cất ethanol. Tại Trung Quốc là nước có sản lượng bắp đứng hàng thứ nhì thế giới đã đạt sản lượng kỹ lục 184,5 triệu tấn, tăng 7 triệu tấn so với 2010 . Argentina và Brazil đạt sản lượng lần lượt là 23 và 56 triệu tấn, sẽ mở rộng diện tích canh tác vào năm 2012 do giá cả hấp dẫn và nhu cầu cao

Lượng bắp giao dịch trong thị trường thế giới đạt 94 triệu tấn đứng hàng thứ hai so với năm kỹ lục 102 triệu tấn năm 2008. Dù trúng mùa nhưng Trung Quốc vẫn phải nhập 9 triệu tấn, tăng 3,2 triệu so với năm 2010, trong khi đó Nhật Bản nhập đến 16,2 triệu tấn do trong nước sản xuất bắp không đáng kể. Mỹ xuất khẩu dẫn đầu đạt 42,2 triệu tấn, tiếp theo đó là Argentina (16,5 triệu), Brazil (10 triệu) và Canada (700.000 tấn). Việt Nam dù xuất khẩu gạo đứng hàng thứ hai thế giới nhưng vẫn phải nhập 1,6 triệu tấn bắp năm 2011 cho chăn nuôi.

3. Đậu nành

Sản lượng đậu nành thế giới đạt 258,9 triệu tấn, giảm 2% so với năm 2010 (264,2  triệu tấn). Trong đó Mỹ đạt 82,9 triệu (giảm 8,5%), Brazil đạt 75 triệu (giảm 0,7%), Argentina 52 triệu (giảm 1,9%), Trung Quốc 14 triệu (giảm 7,3%) và Ấn Độ 10,6 triệu (tăng 8,2%).

Trong xuất khẩu ở niên vụ 2010/11, Mỹ xuất được 45,2 triệu tấn (giảm 0,8 triệu), tiếp theo là Brazil (32,3 triệu) và Argentina (9,5 triệu) cả hai đều giảm 2 triệu tấn do Trung Quốc chứa đầy kho dự trữ. Dự báo niên vụ 2011/12, Mỹ xuất được 41,9 triệu, Brazil và Argentina xuất lần lượt là 33,5 và 11,8 triệu tấn do mở rộng diện tích canh tác và trúng mùa. Cả hai nước này cạnh tranh xuất khẩu với Mỹ trong thời gian tới.

Trung Quốc là nước nhập khẩu đậu nành nhiều nhất thế giới niên vụ 2010/11 Trung Quốc nhập 54,5 triệu và niên vụ 2011/12 tăng lên 58 triệu do thu lợi nhuận từ ép dầu đậu nành và bã đậu cho thức ăn chăn nuôi.

Bã đậu nành sau khi được ép dầu cũng được tiêu thụ rất mạnh để làm thức ăn chăn nuôi. Argentina xuất 30,1 triệu tấn, tăng thêm 1 triệu; Mỹ xuất 7,85 triệu; Ấn Độ xuất 3,8 triệu. Những nước nhập khẩu bao gồm Liên minh châu Âu 23 triệu; Indonesia 3 triệu; Việt Nam 2,98 triệu. Thái Lan 2,62 triệu, Malaysia 1,27 triệu

Nhìn chung, lúa gạo sang năm 2012 giá vẫn giữ ở mức cao, có xu thế giảm do hạn chế đầu ra và có thêm nước xuất khẩu mới. Giá bắp tăng lên đến 313 USD/tấn vào tháng 8 nhưng sau đó giảm dần  đến tháng 12/2011 chỉ còn 255 USD/tấn. Tương tự, giá đậu nành trong đạt đỉnh vào tháng 6/2011 559 USD/tấn, sau đó giảm dần đến tháng 12 chỉ còn 432 USD/tấn. Nguyên nhân giá cả 3 mặt hàng nông sản chính là lúa, bắp và đậu nành có xu thế giảm trong năm 2012 là do:

-   Mở rộng thêm diện tích canh tác, trong năm 2011, diện tích lúa, bắp và đậu nành tăng thêm lần lượt là 5,1, 14,6 và 5,3 triệu ha (FAO 2011)

-   Năm 2012, dự báo dự trữ gạo thế giới đạt mức kỹ lục 142,6 triệu tấn, tăng thêm 9,2 triệu so với 2011. Trong đó Trung Quốc 82,6 triệu, Ấn Độ 23 triệu, Thái Lan 6,3 triệu, Miến Điện 4 triệu và Việt Nam 3 triệu. Những nước nhập khẩu gạo như Indonesia dự trữ 6 triệu, Philippines 2,3 triệu tấn gạo trong kho.

Riêng đậu nành có khả năng tăng giá trở lại vì tiêu thụ đậu nành của Trung Quốc tăng từ 72 triệu tấn lên 105,7 triệu vào năm 2016 (tăng 60,5%) do đến năm 2016 sản lượng thịt heo từ 53 triệu lên 72,5 triệu tấn (tăng 35,8%) thịt gà tăng từ 18,5 triệu lên 24,2 triệu (tăng 31%).

 
Ths Nguyễn Phước Tuyên
Sở Nông nghiệp & PTNT Đồng Tháp